Monday, November 24, 2014

წასვლა

დიდიე ვან კოველერტი ფრანგი მწერალია (დ. 1960), რამდენიმე რომანის, პიესისაა და კინოსცენარის ავტორი, არაერთი პრემიის მფლობელი. ქართულ ენაზე მისი მხოლოდ ერთი რომანია ნათარგმნი – "წასვლა" – რომელმაც ავტორს გონკურის პრემია მოუტანა (1994).

მთავარ გმირს სასაცილო (სატირალი რომ არა) ისტორია აქვს: მარსელელი ბოშები მას ავტოავარიის შედეგად გარდაცვლილ მშობლებთან ერთად პოულობენ მანქანაში, ზრდიან, არქმევენ ამი-6–ს იმ მანქანის მარკის შესაბამისად, რომელშიც იპოვეს, აძლევენ ექვსი კლასის განათლებას და ასწავლიან ავტორადიოების მოპარვას. მოგვიანებით, როცა იდენტიფიკაციისთვის პირადობის მოწმობა დასჭირდება, ამი-6 იღებს ყალბ საბუთს არაბული სახელ-გვარით, რომელშიც წარმოშობის ქალაქად გამოგონილი სიტყვა უწერია და ნელ-ნელა იჯერებს თავის არაბულ წარმომავლობას (მიუხედავად იმისა, რომ იცის ნამდვილი ისტორია). სულ მალე, საკუთარი ქორწილიდანვე ხვდება პოლიციის განყოფილებაში, სადაც, როგორც არალეგალ ემიგრანტს, გამოუტანენ განაჩენს – სახელმწიფოს ხარჯით გაამგზავრონ და დააფუძნონ მის "მშობლიურ" მაროკოში, კერძოდ, პირადობის მოწმობაში მითითებულ გამოგონილ ქალაქში.

რომანის მეორე მთავარი გმირის, ჟან-პიერის საშუალებით, რომლის მისიაც აზიზის, იგივე ამი-6–ის მაროკოში გაცილებაა, ავტორი უკვე ე. წ. ლუზერის ტრაგიკურ ცხოვრებას გვიჩვენებს.

კოველერტი იუმორითა და მსუბუქი ირონიით გვიამბობს ამ აბსურდულ ისტორიას, დასცინის ფრანგულ პოლიციასა და ბიუროკრატიას, პრესას თუ უბრალოდ საზოგადოებას. გვიყვება მეგობრობაზე, სიყვარულზე, ანგარებასა და უანგარობაზე, იმაზე, თუ როგორ შეიძლება ახლობლებისგან თუ სახელმწიფოსგან გარიყულმა, მარტოსულმა ადამიანებმა ერთმანეთს ცხოვრების მიზანი აპოვნინონ.

Friday, November 14, 2014

საჩუმათო ამბავი

ყველა წიგნი არ აჩენს მოლოდინის განცდას – როცა ცდილობ, გამონახო დრო და გააგრძელო კითხვა (რადგან ერთ ღამეში წიგნებს არასდროს ვამთავრებდი); როცა, უბრალოდ, გენატრება წიგნის გმირი და გაინტერესებს მისი მომავალი. რა ხანია, ეს განცდა არ მქონია და ნიძიოს "საჩუმათო ამბავის" წყალობით კიდევ ერთხელ ვისიამოვნე.
 

"საჩუმათო ამბავი" მე-14 საუკუნის დასაწყისში შექმნა იაპონელმა სეფექალმა ნიძიომ. შემდეგ კი, 7 საუკუნის მანძილზე, მის შესახებ არავინ უწყოდა. ხელნაწერი მხოლოდ 1940 წელს აღმოაჩინეს სასახლის წიგნსაცავში, თუმცა მის გამოქვეყნებამდე კიდევ 20 წელი გავიდა, რადგან იმხანად იაპონიაში არსებული ვითარება წიგნის გამოსაცემად ხელსაყრელი არ იყო. 

წიგნი ავტობიოგრაფიულია – ერთგვარი დღიური. შედგება 5 გრაგნილისგან და მოიცავს ავტორის ცხოვრების 35 წელს (1271–1306 წწ.). თხრობის დასაწყისში ნიძიო 15 წლის არის. მართალია, წიგნში დაკონკრეტებულია თარიღები (დღეებიც კი), მაგრამ ეს არ არის უშუალოდ ამ დღეებში გაკეთებული ჩანაწერები – სავარაუდოდ, ნიძიომ ის ერთბაშად, 1300-იან წლებში დაწერა.

წიგნი იწყება ამბით, თუ როგორ ხდება 15 წლის ნიძიო იმპერატორ გო–ფუკაკუსას (იაპონიის 89-ე იმპერატორი, 1243–1304 წწ.) სეფე-ქალი. ეს ცერემონიალი ნიძიოს ოჯახში იმართება. ავტორი დაწვრილებით აღწერს თავის გრძნობებს და ტრადიციის ყველა ნიუანსს. შემდეგ კი ვეცნობით მის საერო თუ ეკლესიურ ცხოვრებას. ამ ხნის მანძილზე ნიძიომ ოთხი შვილი გააჩინა,
თუმცა მათი აღზრდა ვერ შეძლო (თუ არ ჩავთვლით ნაბოლარას, ისიც მხოლოდ ჩვილობის ასაკში). წიგნში უხვად არის მოცემული არაჩვეულებრივი ტანკები, რითაც კარგად ჩანს, რამდენად დიდი მნიშვნელობა ენიჭებოდა იაპონიაში პოეზიას. ასევე აღწერილია ტრადიციული სამოსი, რელიგიური თუ საერო ცერემონიალები, სამეფო კარის წევრებსა თუ მათ ქვეშევრდომთა შორის არსებული ურთიერთობები. განსაკუთრებული გრძნობებით გადმოცემულია ნიძიოს სიყვარული მისი მამის მიმართ, სასიყვარულო ურთიერთობებიდან კი იმპერატორისა და წინამძღვრის სიყვარულს გამოვყოფდი, რომლებიც ავტორისთვისაც გამორჩეული აღმოჩნდა. მეხუთე გრაგნილი მთლიანად ეძღვნება ნიძიოს, როგორც ბუდისტი მონაზვნის, ცხოვრებას.

თუ იაპონური ლიტერატურა გიყვართ, განსაკუთრებით ისიამოვნებთ ამ წიგნით, ხოლო ვინც ახლა იწყებთ გაცნობას, "საჩუმათო ამბავი" ალბათ საუკეთესო ნიადაგს მოგიმზადებთ ამ არაჩვეულებრივი ქვეყნისა და მისი ლიტერატურის შესაყვარებლად.

Monday, November 3, 2014

ბრმა მკვლელი

თუ ოჯახური საგების კითხვა გიყვართ, ეს წიგნი სწორედ თქვენთვის არის. "ბრმა მკვლელი" ერთი დინასტიის ამბავია. წიგნის მთავარი მთხრობელია 90 წელს მიტანებული აირის ჩეიზი, რომელიც ამბის მოყოლას საკუთარი ბებიის ცხოვრებიდან იწყებს. გვიამბობს ყველაფერს, რაც სმენია და რაც დასთან, ლორა ჩეიზთან, ერთად თავს გადახდენია; პერიოდულად თავის ყოველდღიურობასაც აღწერს – მარტო დარჩენილი მოხუცის ცხოვრებას და განცდებს (რაც არაჩვეულებრივად არის გადმოცემული და ჩემთვის, ცოტა არ იყოს,  დამთრგუნველიც აღმოჩნდა).

წიგნმა თავიდან ძალიან ჩამითრია, მომწონდა ავტორის თხრობის სტილი, პირველი თავებიდან არაერთი ფრაზა მოვინიშნე კიდეც, მაგრამ შემდეგ და შემდეგ თხრობა მდორე გახდა, ამბავი (უფრო სწორედ, ამბები) – ჩემთვის მოსაწყენი. ალბათ იმანაც იმოქმედა, რომ ოჯახური საგები, ზოგადად, არ მხიბლავს. მიუხედავად ამისა, კითხვა მაინც დიდი მოლოდინით დავიწყე – ბევრი კარგი მსმენოდა ავტორის, მარგარეტ ეტვუდის შესახებ და მინდოდა ამ წიგნის წაკითხვა ("ბრმა მკვლელი" 2000 წლის საუკეთესო რომანად არის აღიარებული და ავტორს ბუკერის პრემია მოუტანა). თუმცა, კიდევ ერთხელ დავრწმუნდი: წიგნის კითხვა განსაზღვრული  მოლოდინით არ უნდა დაიწყო, უბრალოდ უნდა შეუდგე კითხვას.

"ბრმა მკვლელში" მკითხველს რამდენიმე რომანი დახვდება: ერთი – აირისის ოჯახური ამბავი, მეორე – უშუალოდ "ბრმა მკვლელი", რომელიც სამ მოთხრობად იყოფა: მთავარი ხაზი ფარულ სასიყვარულო ისტორიას უჭირავს, მისი გმირი კი ისტორიულ და სამეცნიერო ფანტასტიკის ჟანრის ამბებს ყვება.

მე მიყვარს რომანები, რომლებშიც რამდენიმე ისტორია ვითარდება. ამ მხრივ, პოლ ოსტერის "მისნის ღამეს" გამოვყოფდი, თუმცა მარგარეტ ეტვუდის "ბრმა მკვლელზე" იგივეს ვერ ვიტყვი, – ძალიან ეკლექტიკური წიგნია.